Η αντιγραφή και αποθήκευση έχει καταχωρηθεί επιτυχώς!
Σας ενημερώνουμε ότι ο παρόν ιστότοπος χρησιμοποιεί λογισμικό διασφάλισης πνευματικών δικαιωμάτων.
Έχετε αντιγράψει το άρθρο στα αγαπημένα στις:
Σας ενημερώνουμε ότι ο παρόν ιστότοπος χρησιμοποιεί λογισμικό διασφάλισης πνευματικών δικαιωμάτων.
Συνέχεια άρθρου...
3. Το βιβλίο του μακαρίου μεγάλου ησυχαστού Γέροντος Ιωσήφ είναι μία
σημαντική και θαυμασία περίληψη της Φιλοκαλίας των αγίων Νηπτικών
Πατέρων της Εκκλησίας και εντάσσεται μέσα στην φιλοκαλική γραμματεία.
Μπορεί κανείς να υπογραμμίση ότι είναι η καλύτερη εισαγωγή στην ερμηνεία
της Φιλοκαλίας. Ενθυμούμαι ότι από τις πρώτες φορές που διάβασα το
βιβλίο αυτό αντελήφθησα την μεγάλη του αξία για την κατανόηση των όρων
της πατερικής νηπτικής παραδόσεως. Ο Γέροντας Ιωσήφ στα κείμενά του με
καταπληκτική ευχέρεια και ασυνήθιστη ευκολία αναλύει, κατά τρόπο
“χωνεμένο”, όρους, όπως τί είναι το παρά φύσιν, το κατά φύσιν και το
υπέρ φύσιν, τί είναι η πράξη και η θεωρία, ποιά είναι η νοερά προσευχή
και η διαφοροποίησή της από την λογική προσευχή, τί εννοούμε όταν
κάνουμε λόγο για καθαρτική, φωτιστική και θεοποιό ενέργεια του Θεού κλπ.
Υψηλές έννοιες γίνονται εύκολα κατανοητές, και βέβαια τα κατανυκτικά
αυτά κείμενα οδηγούν τον άνθρωπο στην βίωσή τους μέσα στο καμίνι του
πόθου και του έρωτα προς τον Θεό.
Θα ήθελα να παραθέσω ένα θαυμάσιο και θεόπνευστο κομμάτι: “Εις τρεις
τάξεις διαιρείται η κατάστασις η πνευματική· και αναλόγως ενεργεί η
χάρις εις τον άνθρωπον. Η μία κατάστασις λέγεται καθαρτική, η οποία
καθαρίζει τον άνθρωπον. Αυτή τώρα εσύ που έχεις λέγεται χάρις καθαρτική.
Αυτή διεγείρει τον άνθρωπον εις μετάνοιαν... Η άλλη ονομάζεται
φωτιστική. Κατ’ αυτήν λαμβάνει φως γνώσεως, ανάγεται εις θεωρίαν Θεού.
Όχι φώτα, όχι φαντασίες, όχι εικονισμοί· αλλά διαύγεια του νοός,
καθαρότης λογισμών, βάθος εννοιών... Και τρίτη κατάστασις - επισκίασις
χάριτος - είναι μετά από αυτά η χάρις η τελειωτική, όπου είναι δώρον
μεγάλο. Δεν σού γράφω δι’ αυτό, επειδή δεν είναι ανάγκη”.
Ο Γέροντας Ιωσήφ γνωρίζει ότι μία είναι η ενέργεια του Θεού, αλλά
ανάλογα με τα αποτελέσματα που δημιουργεί σε κάθε άνθρωπο, λαμβάνει
διαφορετική ονομασία. Άλλοτε καθαρίζει, άλλοτε φωτίζει και άλλοτε
τελειοποεί - θεώνει και έτσι λαμβάνει τα αντίστοιχα ονόματα. Γνωρίζει
όμως σαφώς ο Γέροντας σε ποιά κατάσταση βρίσκεται ο παραλήπτης της
επιστολής του. Έτσι, αφ’ ενός μεν του δίδει την προοπτική της
πνευματικής ζωής, χωρίς να τον κρατά σε χαμηλά πνευματικά στάδια, γιατί
διαφορετικά θα ήταν ηθικισμός, αφ’ ετέρου δε του υποδεικνύει τί πρέπει
να κάνη στην κατάσταση που βρίσκεται, χωρίς όμως να του αναλύη τις
υψηλές πνευματικές καταστάσεις, “επειδή δεν είναι ανάγκη”.
Συχνά στα κείμενά του κάνει λόγο για την νοερά προσευχή που είναι η
κυκλική εντός της καρδίας προσευχή, η οποία όμως είναι υπερτέρα της
λογικής προσευχής, αλλά κατωτέρα της θεωρίας, γι’ αυτό, όταν ο ασκητής
φθάνη στην θεωρία του Θεού, τότε σταματά η νοερά προσευχή. Γράφει πολύ
θεολογικά και διακριτικά: “Τον δε φωτισμόν διαδέχεται διακοπή της ευχής
και συχναί θεωρίαι· αρπαγή του νοός, κατάπαυσις των αισθήσεων, ακινησία
και άκρα σιγή των μελών, ένωσις Θεού και ανθρώπου εις έν”. Πράγματι,
χρειάζεται πολύς λόγος για να αναλύση κανείς αυτήν την μεγάλη θεολογία
μέσα στην απλότητά της, αναφορικά με την διδασκαλία των αγίων Πατέρων
για την θεοποιό κατάσταση του ανθρώπου. Τα λόγια όμως των αγίων δεν
μπορούν να αναλύωνται από αδαείς ανθρώπους, αλλά μελετώνται μέσα στην
προοπτική και την ατμόσφαιρα της προσευχής.
4. Πέρα από όσα ανέφερα προηγουμένως, ο Γέροντας Ιωσήφ, όπως φαίνεται
από τα γραπτά του που περιλαμβάνονται στο βιβλίο “έκφρασις μοναχικής
εμπειρίας”, διακρίνεται από μία ευαίσθητη καρδιά, γεμάτη πατρική στοργή
και αγάπη, μια αγάπη που λυώνει και την πιο σκληρή και βάναυση καρδιά.
Γράφει σε μια επιστολή: “Σπλάχνα μου της ψυχής, ο υιός μου όν εγέννησα
δια Πνεύματος θείου. Έλαβον την επιστολήν σου, αγαπητέ μου υιέ. Και ιδών
τα εν σοί έκλαυσα πικρώς...”. Σε άλλη επιστολή γράφει: “Ελθέ, τέκνον
μου· έλα να ειρηνεύσωμεν, να συνέλθης. Ως ιατρός ημπορώ να σού θεραπεύσω
το πάθος της ταραχής και της λύπης, όπου το νυν κραταιώς σε κατέχει.
Έλα και ιδού αλλάζω την πλάκα. Θα βάλωμεν τον πλάγιον του πρώτου, όπου
είναι χαρμόσυνος. Θα σφάξω τον μόσχον να ευφρανθώμεν. Είμαι αγάπην
γεμάτος και πλήρης συγγνώμης. Θα σε δεχθώ ως πατήρ φιλόστοργος εις την
αγκάλην του, καθάπερ τον υιόν της παραβολής...”. Σε άλλη επιστολή
βλέπουμε και πάλι τον φιλόστοργο Πατέρα να ομολογή: “Αλγώ την ψυχήν και
νέφος βαρύ καλύπτει μου την καρδίαν. Στέκει ο νούς μου, σιγή η γλώσσα,
ναρκεί η χείρ μου δια σέ... Άχ και να έβλεπες παιδάκι μου τον πόνο μου
και τα δάκρυα όπου έρρευσαν δια σέ. Και πόσον ανησυχώ, μέχρις ότου
ακούσω ότι ηγέρθης και ερράπισες τον αντίπαλον!... Λοιπόν λάβε θάρρος,
παιδί μου, και εγέρθητι εκ της πτώσεως... Μήν απελπίζεσαι. Εις όλους
συμβαίνουν αυτά. Πόλεμος είναι του πειρασμού και θα περάση”. Η αγάπη του
είναι απέραντη, ώστε παίρνει πάνω του τα προβλήματα των πνευματικών του
παιδιών: “Εγώ πλέον ησθένησα. Είμαι ως ένας παράλυτος. Δέκα βήματα να
κάμω δεν ημπορώ. Δι’ αυτά και δι’ όλα έγινα πτώμα. Παρακαλώ πολύ να με
εύχεσθε. Διότι έχω πολλάς ψυχάς, όπου μου γυρεύουν βοήθειαν. Και
πιστεύσατε, πατέρες και αδελφοί μου, ότι δια την κάθε μίαν ψυχήν όπου
βοηθείται δοκιμάζω τον πόλεμον όπου έχει. Δι’ αυτά και ο Γέροντάς σας
είναι άρρωστος διαρκώς”.
Μια τέτοια πνευματική καρδιά έχει εκείνος ο οποίος έχει ομοήθεια Θεού,
εκείνος που απέκτησε σπλάχνα οικτιρμών και παρακλήσεως, εκείνος που
ενώθηκε με τον Θεό και απέκτησε την αγάπη Του για όλον το κόσμο, και
επομένως είναι ικανός να βαδίζη τον δρόμο της Γεσθημανή, του Γολγοθά,
ακόμη και του Σταυρού. Μόνον εκείνος που έλαβε από τον Θεό μαρτυρική
χάρη μπορεί να έχει μια τέτοια συμπάσχουσα καρδία και θυσιαστική αγάπη.
Όσες αναλύσεις και αν γίνουν για το θαυμάσιο βιβλίο του Γέροντος Ιωσήφ
του ησυχαστού δεν μπορούν να παρουσιάσουν την μεγάλη αξία που έχει για
την πνευματική ζωή, αφού δείχνει το ύψος της θεοπτίας, αλλά και τον
ποικίλο αγώνα για να ανεβαίνη κανείς αναβάσεις προθύμως στην κλίμακα της
ανόδου προς τον Θεό. Μπορεί να βοηθήση όλες τις κατηγορίες των μοναχών
και των αγωνιζομένων Χριστιανών. Στους μοναχούς υποδεικνύει τί είναι η
γνήσια μοναχική ζωή, και αυτό είναι απαραίτητο στην εποχή μας, όπου
παρατηρείται μία παραχάραξη της μοναχικής πολιτείας. Στους κοσμικούς -
λαϊκούς δείχνει την μεγάλη αγάπη του Θεού που εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως,
αλλά και τους παρηγορεί και τους ενθαρρύνη για να βαδίσουν, όσο είναι
δυνατόν, τις βαθμίδες της πνευματικής θεραπείας και τελειώσεως.
Ο Γέροντας Ιωσήφ έφθασε σε υψηλά μέτρα τελειότητος, γνώρισε εκ πείρας
τον Θεό και αυτήν την γνώση την μεταδίδει εύπεπτα στα πνευματικά του
παιδιά, που τον αγαπούν και ζητούν ρήματα ζωής αιωνίου για να σωθούν.
Δηλαδή μεταδίδει την αποκαλυπτική παράδοση και εμπειρία στα πνευματικά
παιδιά που τα αναγέννησε στην εν Χριστώ ζωή. Όμως, αυτή η πνευματική του
ωριμότητα δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός, δεν ήταν καρπός φανταστικής
καταστάσεως και ηθικολογικών ασκήσεων, αλλά καρπός αγώνος πνευματικού,
καρπός συνεργείας. Αγωνίστηκε σκληρά, πολέμησε εναντίον του διαβόλου,
ασκήθηκε με ακόρεστο μίσος προς τον διάβολο και τον παλαιόν άνθρωπο,
όπως φαίνεται σε όλα τα κείμενά του, θα ήθελα όμως να υποδείξω
ενδεικτικά την λζ' επιστολή του. Εκεί φαίνονται οι προϋποθέσεις για την
επισκίασή του και την ενδυνάμωσή του από την θεία Χάρη.
Ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης, συγγραφεύς της Κλίμακος, δίδοντας τον
ορισμό του μοναχού γράφει: “Μοναχός εστι, βία φύσεως διηνεκής και φυλακή
αισθήσεων ανελλιπής. Μοναχός εστιν, ηγνισμένον σώμα και κεκαθαρμένον
στόμα και πεφωτισμένος νούς. Μοναχός εστι, κατώδυνος ψυχή εν διηνεκεί
μνήμη θανάτου αδολεσχούσα, εγρηγορυίά τε και υπνώττουσα”. Τέτοιος
μοναχός υπήρξε ο Γέροντας Ιωσήφ ο Σπηλαιώτης και ησυχαστής. Και το
βιβλίο του “έκφρασις μοναχικής εμπειρίας”, που είναι απόσταγμα
πνευματικής πείρας, μπορεί κάλλιστα να τιτλοφορηθή “έκφρασις προφητικής ή
αποστολικής ή μαρτυρικής ή πατερικής ή ησυχαστικής - φιλοκαλικής
εμπειρίας”.
Τελείωσα τις σκέψεις μου αυτές λίγες ώρες μετά τα μεσάνυχτα, τις ώρες
εκείνες που ο Γέροντας Ιωσήφ προσευχόταν ακόρεστα στον Θεό με καθαρό νού
και έχυνε αίμα στην θυσιαστική προσευχή υπέρ των ανθρώπων. Και τώρα που
βρίσκεται στον ουρανό, όπου δεν υπάρχει ημέρα και νύκτα, ζητώ τις
πρεσβείες του ώστε ο Θεός να μεταβάλη την νύκτα σε ημέρα και να μας
εμπνέη διαρκώς “έως ου ημέρα διαυγάση και φωσφόρος ανατείλη εν ταις
καρδίαις υμών (ημών)” (Β' Πετρ., α', 19).
Σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου
