Η αντιγραφή και αποθήκευση έχει καταχωρηθεί επιτυχώς!
Σας ενημερώνουμε ότι ο παρόν ιστότοπος χρησιμοποιεί λογισμικό διασφάλισης πνευματικών δικαιωμάτων.
Έχετε αντιγράψει το άρθρο στα αγαπημένα στις:
Σας ενημερώνουμε ότι ο παρόν ιστότοπος χρησιμοποιεί λογισμικό διασφάλισης πνευματικών δικαιωμάτων.
Πολλές
φορές διαβάζοντας τα διάφορα πνευματικά κείμενα, γραμμένα από
φωτισμένους γέροντες-αγίους της ορθοδοξίας συναντάμε απόψεις για
συγκεκριμένα πνευματικά θέματα που φαινομενικά, ίσως και να διαφέρουν
μεταξύ τους. Αυτό βέβαια έχει να κάνει με την βαθύτερη κατανόηση των
πνευματικών που η φύση τους είναι βιωματική· ενώ η περιγραφή τους μπορεί
να οδηγήσει σε λάθος μονοπάτια τους άπειρους ή έστω και τους λιγότερο
έμπειρους. Ας αναλογιστούμε πώς είναι δυνατόν να περιγράψει κάποιος τον
ήλιο ή την φύση σε έναν αόμματο, το κελαΐδισμα του αηδονιού στον
κωφάλαλο, ή ένα ωραίο άρωμα σε κάποιον χωρίς όσφρηση. Έτσι και στα
πνευματικά χρειάζεται βαθύτερη κατανόηση-καθοδήγηση για να αποφευχθεί η
πλάνη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα εσφαλμένης αντίληψης-κατανόησης
είναι οι διάφοροι μέθοδοι άσκησης της νοεράς προσευχής. Πιο
συγκεκριμένα, ο Αγ. Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης έλεγε σχετικά: «Όχι
λοιπόν βία, για ν' αποκτήσεις την ευχή.»[1] Αλλού έλεγε: «Έτσι σιγά σιγά
φεύγουν τα πάθη, υποχωρούν οι αμαρτίες και απαλά απαλά, χωρίς να
σφιγγόμαστε, μπαίνουμε στη προσευχή.»[1] Τέλος όμως ανέφερε και το εξής:
«Να μη γίνεται η ευχή αγγαρεία. Η πίεση μπορεί να φέρει μία αντίδραση
μέσα μας, να κάνει κακό. Έχουν αρρωστήσει πολλοί με την ευχή, γιατί την
έκαναν με πίεση.»[1]
Σε αντιδιαστολή με την άποψη του Αγ.
Πορφυρίου, ένας φωτισμένος μεγάλος Αγιορείτης ασκητής, ο γέρων Ιωσήφ ο
Ησυχαστής, αναφέρει σχετικά με την ευχή σε κάποια επιστολή του σε έναν
νέο:
«η πράξις της νοεράς προσευχής είναι να βιάσης τον εαυτόν
σου να λέγης συνεχώς την ευχήν με το στόμα, αδιαλείπτως.»[2] Αλλού
έλεγε: «Όλη η βία χρειάζεται εις την γλώσσαν, έως ότου να συνηθίσης εις
την αρχήν κατόπιν, όλα της ζωής σου τα έτη, θα την λέγη ο νους χωρίς
κόπων. […] Αυτά λέγονται ‘‘πράξις’’. Δεικνύεις την προαίρεσίν σου εις
τον Θεόν το δε παν έγκειται εις Αυτόν, εάν σου δώση. Ο Θεός είναι η αρχή
και το τέλος. Η χάρις Του ενεργεί όλα. Αυτή είναι η κινητήριος δύναμις.
[Αφού] επισκιάση και αρχίση να ενεργή η χάρις μέσα εις την ψυχήν μετά
πλέον είναι ‘‘θεωρία’’.»[2]
Εύλογα λοιπόν γεννάται το ερώτημα,
ποια μέθοδος είναι η σωστή. Και γιατί δύο άγιοι γέροντες φαινομενικά
ίσως να διαφωνούν όσον αφορά το θέμα της «βίας» στην ευχή;
Ας
αρχίσουμε με τον Αγ. Πορφύριο και συγκεκριμένα με την τελευταία
επισήμανσή του η οποία επεξηγεί καλύτερα την διδασκαλία του. Εδώ
πιθανότατα η λέξη «βία» παραπέμπει στην κακώς νοούμενη βία, δηλαδή την
αγγαρεία μιας τυπικής διαδικασίας, η οποία προέρχεται από τον μωρό ζήλο
των άπειρων που χρησιμοποιούν την ευχή ως μέσο «αυτοαγιασμού» και όχι ως
μέσο ένωσης του πλάσματος με τον Δημιουργό του. Όταν δηλαδή το να λέμε
αδιαλείπτως την ευχή, γίνετε αυτοσκοπός -ίσως ακόμη και εγωιστικός
στόχος-, και όχι μέσο και τρόπος έκφρασης της αγάπης μας προς τον Θεό.
Σ’ αυτήν την περίπτωση μπορεί κάποιος να λέει την ευχή και να πιέζει τον
νου του και το σώμα του προσπαθώντας να «συγκεντρωθεί». Ο Αγ. Παΐσιος
ανέφερε σχετικά ότι: «Δεν βάζουν δυστυχώς μερικοί ως σκοπό την απέκδυση
του παλαιού ανθρώπου, τη μετάνοια, την ταπείνωση, και να έχουν την
άσκηση σαν βοηθητικό μέσο για τον Αγιασμό της ψυχής [...]. Αλλά αντίθετα
ξεκινάν με μια ξερή άσκηση και επιδιώκουν τις θείες ηδονές και τα φώτα
και πολλαπλασιάζουν συνέχεια τα κομποσκοίνια και αυτό-αγιάζονται με τον
λογισμό τους από τους μαθηματικούς υπολογισμούς των κομποσκοινιών τους.»
[3]
Εν αντιθέσει, ο γέροντας Ιωσήφ τόνιζε την «βία», ως
προϋπόθεση για να δείξουμε στον Θεό την προαίρεση και την αγάπη μας. Βία
είναι το να προσπαθείς να λες συνεχώς την ευχή, ελπίζοντας και
προσδοκώντας στο Θείο έλεος. Βία είναι να συγκεντρώνεις το μυαλό στις
πέντε σωτήριες λέξεις: «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με» και να μην
μετεωρίζεται-περισπάται ο νους. Βία είναι να ξεχνάς τα μάταια του κόσμου
και να σκέπτεσαι, να επιθυμείς τα επουράνια ευχόμενος. Όλα αυτά βέβαια
χωρίς να έχουμε νεύρο συνδυαζόμενο με πίεση και σφίξιμο
στομάχου-σώματος, τα οποία προκαλούν ενδογενές άγχος.
Συμπερασματικά
λοιπόν, η «βία» μπορεί να γίνει και προϋπόθεση, σύμφωνα με τον γ.
Ιωσήφ, αλλά και επικίνδυνη πλάνη, σύμφωνα με τον Αγ. Πορφύριο και τον Αγ.
Παΐσιο. Αυτό που τις ξεχωρίζει είναι η προαίρεση του ανθρώπου, ο
απώτερος σκοπός του και, ίσως σε μικρότερο βαθμό, η τεχνική που
εφαρμόζει. Άλλωστε ο Θεός βλέπει πάντα την αγαθή προαίρεση και την αγάπη
μας προς Αυτόν και αναλόγως διορθώνει τα κακώς κείμενα και τις όποιες
αδυναμίες μας μέσω της θείας Χάρις, η οποία «τὰ ἀσθενῆ θεραπεύει καὶ τὰ
ἐλλείποντα ἀναπληροῖ».
Πολύς λόγος γίνεται σχετικά με την
«τεχνική» της ευχής, δηλαδή την κλίση του αυχένα την εισπνοή και εκπνοή
κατά την εκφώνησή της κλπ. (βλ. Περιπέτειες ενός προσκυνητού). Και
πολλοί λαϊκοί προσπαθούν να την εφαρμόσουν με την πεποίθηση ότι θα
επιτύχουν-κατακτήσουν την «αδιάλειπτη ευχή» η οποία όμως είναι χάρισμα
από τον Θεό, όπως το προορατικό, το διορατικό κλπ. Δεν είναι κάτι που
κατακτά ο άνθρωπος από μόνος του, άλλα προϋποθέτει να επισκιάσει η θεία
Χάρις. Οι τεχνικές μπορεί να βοηθήσουν στους προχωρημένους στα
πνευματικά, αλλά η καλλιέργεια της ψυχής, ο καθαρισμός από τα πάθη, οι
εφαρμογή των εντολών και η αγάπη μας προς τον Κύριο είναι σημαντικές
προϋποθέσεις για να ελκύσουμε την θεία Χάρη. Κάποτε είπε ο Αγ. Πορφύριος
σε κάποιον προσκυνητή που τον ρώτησε σχετικά με τον τρόπο προσευχής που
πρέπει να εφαρμόζει: «Και τι την πέρασες την προσευχή, για φαγητό που
προσφέρεται κατά παραγγελιών ή φάρμακο που χορηγείται με συνταγή;» [4]
Εκτός
της ευχής ένα άλλο παράδειγμα που επισημαίνει την αναγκαιότητα της
πνευματικής καθοδήγησης, και όχι την στείρα και άκριτη αποδοχή
πνευματικών συμβουλών από κείμενα, δίνει ο Ιερομ. Ραφαήλ Νόϊκα,
πνευματικό τέκνο του γέροντος Σωφρονίου του Έσσεξ, ο οποίος αναφέρει το
εξής περιστατικό από το γεροντικό: «Έρχεται ένας μοναχός στον τάδε αββά
και ζητάει ένα λόγο σωτηρίας, και ο αββάς του λέει: "Μείνε στο κελί σου,
τρώγε πίνε κοιμήσου, μόνο μη βγεις από το κελί". Σε κάποιον άλλο με την
ίδια αναζήτηση: "Να νηστεύεις μέχρι την ενάτη ώρα". Μπορείς να βγαίνεις
από το κελί, να κάνεις ότι θέλεις, αλλά να κρατήσεις τη νηστεία.»[5]
Εδώ
βλέπουμε ότι η κάθε περίπτωση χρήζει ειδικής μεταχείρισης και μία λύση
δεν είναι ιδανική για όλους τους ανθρώπους. Δεν υπάρχει ένα χάπι για
όλες τις ασθένειες. Ο Αγ. Πορφύριος όπως και άλλοι φωτισμένοι πατέρες,
με την ποιμαντική ικανότητα, διάκριση και θεία φώτισή τους, για το ίδιο
θέμα έδιναν διαφορετικές λύσεις και οδηγίες, εξατομικευμένες ανάλογα με
την κάθε περίπτωση.
Έτσι λοιπόν, αδελφοί ας είμαστε πιο
προσεκτικοί πριν την αποδοχή-εφαρμογή πνευματικών συμβουλών από τις
διάφορες πηγές. Η «πανάκεια» δεν υφίσταται στα πνευματικά. Γι’ αυτό
είναι επιτακτική ανάγκη να συμβουλευόμαστε έναν έμπειρο
πνευματικό-εξομολόγο σε κάθε πνευματικό μας βήμα για να μην οδηγηθούμε
σε οδούς αδιέξοδους ή ακόμη και επικίνδυνους. Κάποιος γέρων έλεγε:
«Πρέπει πρώτα να αγαπήσουμε τον Χριστό, και όλα τ’ άλλα θα
ακολουθήσουν!». Άλλωστε, ο Θεός «πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καὶ εἰς
ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν». Γρηγορείτε και προσεύχεσθε.
Βιβλιογραφία:
- Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, «Βίος και Λόγοι», Εκδ.: Ι. Μ. Ζωοδόχου Πηγής. Χρυσοπηγή Χανίων
- Γέροντος Ιωσήφ Ησυχαστού «Έκφρασις Μοναχικής Εμπειρίας». Εκδ.: Ι. Μ. Φιλοθέου. Άγιο Όρος
- www.xfd.gr
- Αρχιμανδρίτου Παύλου Κ. Ντάνα Ιεροκήρυκος, «Θεολογία και Θαύματα της Νοεράς Προσευχής ‘Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με’». Εκδ.: Άθως
- Ιερομονάχου Ραφαήλ Νόϊκα, «Η καλλιέργεια του πνεύματος». Εκδ.: Το περιβόλι της Παναγίας.
Προτεινόμενη περαιτέρω μελέτη:
