Ο Χριστιανός θα πρέπει να θυμάται κάθε μέρα και πολλές φορές την ημέρα ότι θα αντιμετωπίσει αργά ή γρήγορα το θάνατο. Ακόμη σε κάποιο στάδιο της πνευματικής ανόδου του θα πρέπει να αποκτήσει αδιάλειπτη μνήμη θανάτου.
Ο νους μας έχει τόσο πολύ αμαυρωθεί από την πτώση, ώστε αν δεν βιάσουμε τον εαυτό μας να θυμάται το θάνατο, μπορεί εντελώς να τον ξεχάσει. Όταν ξεχάσουμε το θάνατο, τότε αρχίζουμε να ζούμε στη γη σαν να να είμαστε αθάνατοι και ξοδεύουμε όλη μας την ενεργητικότητα στον κόσμο χωρίς καθόλου να απασχολεί τον εαυτό μας ούτε η φοβερή μετάβαση στην αιωνιότητα αλλά ούτε και η τύχη μας στην αιωνιότητα. Τότε χωρίς ντροπή πεισματικά καταπατούμε τις εντολές του Χριστού. Τότε διαπράττουμε τις χειρότερες αμαρτίες και εγκαταλείπουμε όχι μόνο την αδιάλειπτη προσευχή αλλά και τις τακτές προσευχές. Αρχίζουμε μάλιστα να περιφρονούμε αυτή την αναγκαία και απαραίτητη εργασία σαν να ήταν μια δραστηριότητα μικρής σημασίας που δεν πολυχρειάζεται. Ξεχνώντας το φυσικό θάνατο, παθαίνουμε ένα πνευματικό θάνατο.
Από την άλλη αυτός που θυμάται συχνά το σωματικό θάνατο, ανασταίνεται εκ νεκρών ψυχικά. Ζει στη γη σαν ένας ξένος σ’ ένα πανδοχείο ή σαν φυλακισμένος στο κελλί του που συνεχώς περιμένει τη στιγμή που θα τον φωνάξουν για δίκη ή εκτέλεση. Μπροστά στα μάτια του οι πόρτες της αιωνιότητας είναι πάντα ανοικτές. Συνεχώς κοιτάζει σ’ εκείνη την κατεύθυνση με πνευματική ανησυχία και σκέψη. Είναι αδιάκοπα απασχολημένος με το να σκέφτεται τι θα τον δικαιώσει μπροστά στη φοβερή κρίση του Χριστού και ποιά θα είναι τότε η καταδικαστική γ’ αυτόν απόφαση. Αυτή η καταδίκη θα αποφασίσει την τύχη ενός προσώπου για ολόκληρη την αιωνιότητα. Καμιά γήινη ομορφιά καμιά γήινη απόλαυση δεν αποσπά την προσοχή ή την αγάπη του. Δεν κατακρίνει κανένα διότι θυμάται πως στην τελική Κρίση του Θεού μια τέτοια κρίση θα μεταβιβαστεί πάνω του. Συγχωρεί τους πάντες και τα πάντα ούτως ώστε και ο ίδιος να πάρει συγχώρεση και να κληρονομήσει σωτηρία. Είναι μ’ όλους ταπεινός και μ’ όλους ευσπλαχνικός ούτως ώστε και ο ίδιος να ελεηθεί και να γίνει αποδεκτός. Καλωσορίζει και αγκαλιάζει με χαρά κάθε ανησυχία σαν επίγειο αντίτιμο για τις αμαρτίες του που τον απελευθερώνει από του να το πληρώσει στην αιωνιότητα. Αν του έλθει η σκέψη να είναι περήφανος για την αρετή του, η μνήμη θανάτου έρχεται αμέσως ενάντια σ’ αύτη τη σκέψη του, ντροπιάζει και ξεσκεπάζει την ανοησία και διώχνει τη σκέψη αυτή μακρυά. Τί σημασία μπορεί να έχει η αρετή μας στην κρίση του Θεού; Τί αξία μπορεί να έχει η αρετή μας στα μάτια του Θεού στα οποία ακόμη και ο ουρανός φαίνεται μολυσμένος; Θα πρέπει να θυμίζεις και να ξαναθυμίζεις τον εαυτό σου: «Θα πεθάνω, θα πεθάνω σίγουρα! Οι γονείς μου και οι προγονοί μου πέθαναν. Κανένα ανθρώπινο ον δεν έμεινε για πάντα πάνω στη γη. Και η μοίρα που νίκησε τους πάντες με περιμένει και μένα!»
Μη σπαταλάς το χρόνο, που μας δόθηκε για μετάνοια. Μη στρέφεις τα μάτια σου πάνω στη γη στην οποία είσαι ένας προσωρινός ηθοποιός, πάνω στην οποία είσαι εξόριστος, πάνω στην οποία με το έλεος του Θεού σου δίνεται η ευκαιρία να αλλάξεις τον κακό εαυτό σου και να προσφέρεις μετάνοια για την αποφυγή της αιώνιας φυλακίσεως και βασάνων της κολάσεως. Χρησιμοποίησε το σύντομο χρονικό διάστημα της αποδημίας σου στη γη για να εξασφαλίσεις ένα ειρηνικό λιμάνι, ένα ευλογημένο καταφύγιο στην αιωνιότητα. Να ικετεύεις για τα αιώνια αγαθά με το να μην προσκολλάσαι σε κανένα προσωρινό αγαθό, με το να απαρνείσαι κάθε τι το σαρκικό και «φυσικό» στα πλαίσια της πεπτωκυΐας φύσεώς μας. Να δεηθείς με την τήρηση των εντολών του Χριστού.
Με την ειλικρινή μετάνοια για τις αμαρτίες που διέπραξες. Με τις ευχαριστίες και δοξολογίες στον Θεό για όλες τις δοκιμασίες, που εστάλησαν σε σένα. Με τις πολλές προσευχές και την ψαλμωδία. Να κάνεις δέηση με την προσευχή του Ιησού και συνδύασέ την με τη μνήμη θανάτου.
Αυτές οι δύο δραστηριότητες, η προσευχή του Ιησού και η μνήμη θανάτου – εύκολα ενώνονται σε μία. Από την προσευχή προέρχεται μια ζωηρή θύμηση του θανάτου σαν να ήταν μια πρόγευσή της και από αυτή την πρόγευση του θανάτου η ίδια η προσευχή ενδυναμώνεται πιο πολύ. Είναι απαραίτητο για ένα Χριστιανό να θυμάται το θάνατο. Αυτή η μνήμη είναι απαραίτητη για την πνευματική ζωή.
Προστατεύει την πνευματική ζωή του Χριστιανού από το κακό και τη διαφθορά με την αυτοπεποίθηση που μπορεί να δημιουργηθεί στον πνευματικό αγώνα. Είναι μεγάλη καταστροφή για την ψυχή να θέτει οποιαδήποτε αξία στις δικές του προσπάθειες ή αγώνες και να το κοιτάζει σαν κάτι αξιέπαινο στα μάτια του Θεού. Παραδέξου ότι αξίζεις όλες τις τιμωρίες πάνω στη γη καθώς και τις αιώνιες. Μια τέτοια εκτίμηση του εαυτού σου θα είναι η πιο πραγματική, ή πιο ωφέλιμη για την ψυχή σου και η πιο ευχάριστη στα μάτια του Θεού. Συχνά να απαριθμείς τις αιώνιες κακουχίες που περιμένουν τους αμαρτωλούς.
Η συχνή απαρίθμηση αυτών των δυσκολιών θα πρέπει να τις κάνουν να στέκονται ζωντανές μπροστά στα μάτια σου. Απόκτησε μια πρόγευση των βασάνων της κολάσεως, ούτως ώστε στη γραφική μνήμη τους να φρικιάζει η ψυχή και να αποδεσμεύεται από την αμαρτία. Θα μπορεί τότε να έχει επικοινωνία με το Θεό με ταπεινή προσευχή για έλεος, αναθέτοντας όλες τις ελπίδες στην άπειρή Του αγαθότητα και καθόλου στον εαυτό σου. Φέρνε στο νου και παρουσίαζε στον εαυτό σου τη φοβερή και ατέλειωτη φυλακή της κολάσεως που έχει πολλά τμήματα και πολλά διαφορετικά είδη βασάνων με τα οποία ο άνθρωπος θα δεχτεί τιμωρίες ανάλογες με την επίγεια ζωή του. Σ’ όλα τα τμήματα η φυλάκιση είναι αιώνια, τα βάσανα αιώνια. Εκεί επικρατεί ανυπόφορο και αδιαπέραστο σκοτάδι ενώ ταυτόχρονα καίει άσβηστη φωτιά, ανάβει ασταμάτητα με μια δυνατή φλόγα. Δεν υπάρχει μέρα εκεί…
Υπάρχει πάντα αιώνια νύχτα. Η δυσωδία εκεί θα είναι ασύγκριτα ανυπόφορη από τη χειρότερη γήινη δυσωδία. Το απαίσιο σκουλήκι της κολάσεως ποτέ δεν κοιμάται. Ροκανίζει συνέχεια και κατατρώει τους φυλακισμένους της κολάσεως χωρίς όμως να εξαφανίζει την ύπαρξή τους ή έστω τη δική του.
Αυτή είναι η φύση των βασάνων της κολάσεως: Είναι χειρότερα από οποιοδήποτε θάνατο, αλλά δεν προκαλούν θάνατο. Ο θάνατος είναι επιθυμητός στην κόλαση όσο και η ζωή στη γη. Ο θάνατος θα ήταν μια ανάπαυση για όλους τους φυλακισμένους της κολάσεως. Δεν είναι όμως γι’ αυτούς. Η μοίρα τους είναι μια ατελεύτητη ζωή ατελείωτων βασάνων. Χαμένες ψυχές στην κόλαση βασανίζονται από ανυπόφορες εκτελέσεις με τις οποίες η αιώνια φυλακή αυτών που απέρριψαν τον Θεό κυριαρχεί. Εκεί βασανίζονται από μια ανυπόφορη λύπη. Βασανίζονται με την πιο φρικαλέα ασθένεια της ψυχής, την απελπισία.
Θα πρέπει να αναγνωρίσεις πως είσαι καταδικασμένος στην κόλαση για αιώνια βάσανα και από αυτή την αναγνώριση θα γεννηθούν στην καρδιά σου τόσο ακαταμάχητες και ισχυρές κραυγές προσευχής που σίγουρα θα κάμψουν το Θεό και θα σε ελεήσει και θα σε οδηγήσει στον παράδεισο παρά στην κόλαση.
Εσείς που θεωρείτε τους εαυτούς σας να αξίζουν επίγειες και ουράνιες ανταμοιβές. Για σένα η κόλαση είναι πιο επικίνδυνη παρά σε στυγερούς αμαρτωλούς διότι το χειρότερο αμάρτημα απ’ όλα είναι η υπερηφάνεια, η αυτοπεποίθηση, η μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας. Αυτή η αμαρτία είναι αόρατη στα θνητά μας μάτια που είναι συχνά σκεπασμένα μ’ ένα προσωπείο ταπεινώσεως.
Η θύμηση και ο διαλογισμός του θανάτου εξασκείτο από τους μεγαλύτερους από τους ιερούς Πατέρες. Στο βίο του Μεγάλου Παχωμίου βλέπουμε ότι «συνεχώς διατηρούσε μέσα του το φόβο του Θεού και τη μνήμη των αιωνίων βασάνων και ατελεύτητων πόνων που δεν έχουν τέλος -δηλαδή με τη μνήμη της ατελεύτητης φωτιάς και του αιώνιου σκουληκιού. Μ’ αυτό τον τρόπο ο Παχώμιος προφύλαγε τον εαυτό του από το κακό και προχωρούσε προς το καλό.
Πηγή: Περιοδικό «Ορθόδοξη μαρτυρία». Εκδ.: Παγκυπρίου συλλόγου ορθοδόξου παραδόσεως – Οι φίλοι του Αγ. Όρους
Προτεινόμενη περαιτέρω μελέτη: Πώς η μνήμη θανάτου γίνεται εργαλείο σωτηρίας; (γ. Ιωσήφ Βατοπαιδινός)
